- KOŚCIELNA
- GATUNKI LITERACKIE
LIRYKA
- pieśń
- hymn
- satyra
- miłosna
- psalm } modlitewnik
EPIKA
- kronika
- kazanie
- hagiografia (żywoty świętych, opisując idealizują je, propagują wzorzec osobowy ® asceta)
- apokryf (gatunek literacki przedstawiający żywot najświętszej rodziny)
- romans rycerski
- epos rycerski
- traktat
DRAMAT
- liturgiczny
- misterium
- moralitet
- RODOWÓD
Polska średniowieczna literatura religijna jest ilościowo dość obszerna, choć do naszych czasów zachowała się tylko jej niewielka część. W swoich utworach anonimowi najczęściej autorzy oddają uczucia związane z przeżywaniem wiary, często szukając w wydarzeniach biblijnych pretekstu do wypowiedzenia się na temat świata i jego spraw, na które patrzą przez pryzmat wiary.
"BOGURODZICA"
Jest to pieśń poświęcona Bogu. Adresat to Maryja i Jan Chrzciciel. Zbiorowy podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do Maryi a
pośrednio do Boga. Prośba dotyczy dostatniego życia na ziemi i szczęścia.
- rymy parzyste
- precyzja kompozycji (regularność)
- parabolizm składniowy (podobieństwo składniowe, występują regularnie te same elementy)
- wiersz zdaniowy (koniec wers, koniec zdania)
- rozkaźniki
- apostrofy
Trzy hipotezy powstania
- schyłek X w.
- XII/XIII w.
- hymn dynastii Jagiellonów - XIV w.
Archaizmy
- leksykalne (wyrazy dziś nie używane)
- fonetyczne (wyrazy o zmienionym brzmieniu)
- składniowe (dawne zasady budowy zdania, które dzisiaj już nie funkcjonują)
- fleksyjne (wyrazy używane ale w zmienionej formie gramatycznej)
-
semantyczne (znaczenie wyrazu zostało zmienione)
"ROZMYŚLANIA PRZEMYSKIE"
Treścią tego zabytku jest opowiadanie o życiu Marii i Chrystusa, oparte na tekstach Ewangelii., napisane żywo i barwnie, pełne refleksji i realiów obyczajowych. Jako gatunek literacki "Rozmyślania przemyskie" są typowym dla średniowiecza apokrytem, czyli opowieścią opartą na tekście Biblii, ale wzbogaconą o elementy mające niekoniecznie swe historyczne źródło, które były wytworem wyobraźni autora. Apokryty są w czymś w rodzaju średniowiecznej powieści.
"LAMENT ŚWIĘTOKRZYSKI" ("Żale Matki Boskiej pod Krzyżem")
Utwór składa się z 20 zwrotek. Reprezentuje gatunek tzw. skargi, żalu Matki Boskiej płaczącej pod krzyżem Chrystusa. Ukazuje losy swego Syna od momentu biczowania aż po przybicie go do krzyża. Cały czas współcierpi z nim. Prosi ludzi o użalenie się nad nią. Autor widział w niej przede wszystkim cechy ludzkie, chwile słabości i sprzeciw wobec wydarzeń, w których uczestniczyła.
- ŚWIECKA
- pojawia się szereg utworów nie mających charakteru religijnego, utwory te spełniały funkcję dydaktyczną i pouczającą
Tematyka
obyczajowa
O zachowaniu się przy stole"
Podmiot liryczny wskazuje dobre zasady zachowania się przy stole ® funkcja wychowawcza i dydaktyczna. Utwór rozpoczyna wezwanie pomocy Bożej - apostrofa. Następnie autor opowiada o tym co rośnie na polu i niedługo zostanie zebrane i znajdzie się na biesiadnym stole. Udziela rad kobietom i mężczyznom. Pod koniec zachęca do przyswajania sobie dobrych obyczajów. Prosi też Boga o odpuszczenie grzechów i zasłanie radości na wszystkich ludzi.
"Rozmowa mistrza Polikarpa że śmiercią"
Śmierć ukazana jest jako rozkładający się trup kobiety z kosą ® obraz szkaradny, odrażający. W czasach średniowiecza ludzie interesowali się śmiercią. Jej istotą i cechami. Obraz pojawia się w tekstach, obrazach. Wszyscy ludzie podlegają śmierci. Śmierć podlega Bogu.
"Satyra na leniwych chłopów"
Jest to utwór ganiący chłopów, którzy nie spełniają obowiązków jak by tego chciał podmiot liryczny. Chłopi wykręcają się i unikają pracy. Wiersz ten ukazuje rozbieżność interesów chłopów i właścicieli ziemskich.
- chłopi pracują tylko pod okiem pana, gdy odejdzie leniwią się
- odpoczywają zbyt często
- obłudnie udają pracę
- kradną własność pana
- świadomie psują narzędzia
Archaizmy:
- leksykalne
- fonetyczne
- fleksyjne
- semantyczne
"Śmierć o zamordowaniu Jędrzeja Tęczyńskiego"
Zamożny szlachcic niezadowolony z naprawy zbroi pobił płatnerza. Wzburzony tłum wystąpił przeciwko okrutnemu szlachcicowi. Ten ukrył się w kościele lecz został tam zabity.
|
